TÔI


Chủ Nhật, 31 tháng 3, 2013

Ngực trần sơn nữ

 Đến tận đầu thế kỷ XX, đa số phụ nữ các tộc người thiểu số cư trú lâu đời trên vùng đất Trường Sơn – Tây Nguyên hùng vĩ vẫn còn giữ tục để ngực trần khi ở nhà, ra rẫy. Điều này vẫn in dấu trong ký ức nhiều người và còn lưu lại qua những bức ảnh của các nghệ sĩ và các nhà dân tộc học người Pháp, người Việt…

  Hầu hết các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên đều có trang phục riêng, nhưng thường chỉ mặc trong những ngày lễ hội đặc biệt. Trong sinh hoạt hàng ngày, họ đều để ngực trần, nam đóng khố, nữ mặc váy quây đơn giản.                                         


         Thời gian gần đây ở các buôn làng vùng sâu vùng xa, phụ nữ trung niên vẫn để ngực trần trong khi các cô gái trẻ mặc áo cánh ngắn, bó sát người làm nổi bật bộ ngực tròn và vòng eo thon thả. Tại các lễ hội bây giờ, không còn thấy từng đoàn thiếu nữ mang ùi (váy) sặc sỡ, ngực để trần, cài những đoá hoa rừng lên gùi, lên tóc, ánh mắt long lanh, say sưa nhảy múa trong tiếng chiêng, tiếng cồng thẳm sâu, huyền bí. Để tăng thêm vẻ duyên dáng, hấp dẫn, các sơn nữ dạo ấy còn đeo nhiều sợi dây cườm ngũ sắc trước ngực.

        Lúc tắm suối, sơn nữ chỉ mặc váy còn ngực để trần, tuy nhiên mỗi khi có bóng người lạ, các cô lập tức trùm váy che kín thân thể. Giờ đây hiếm hoi lắm mới bắt gặp các cô gái ở trần đi tắm suối hoặc lấy nước về, chân thoăn thoắt leo lên các bậc thang làm nhún nhẩy đôi vú tròn mọng… trông thật thanh thoát, hồn nhiên. Thường ta chỉ gặp những mế (bà mẹ) già ở trần, dải vú chảy xệ nhăn nheo song đôi mắt vẫn sáng đăm đăm nhìn vào một miền xa xưa ký ức...


                                                               Để trần cặp vú em
                                                                                    Cả làng ta bốc cháy
                                                                                     (Jacques Dournes) 

Trong ký ức xa xưa hơn nữa là những cô con gái đến tuổi dậy thì vú nở khoe sắc xuân nhọn hồng háo hức mong chờ nghi lễ trưởng thành cà răng cuh kraih. Đến giờ, tục lệ ấy đã không còn, nhưng các cụ già từng trải qua thời kỳ ấy vẫn gợi lại như một kỷ niệm đẹp không thể nào quên.

                                                                             Thiếu nữ Tây nguyên xưa

  Các già làng người M’nông kể: Trước kia các loài thú dữ như sói, cọp… thường quanh quẩn quanh làng. Sau nhiều lần giáp mặt, nhận thấy chúng rất sợ phụ nữ để ngực trần và đeo nhiều dây cườm, do đó mỗi khi đi rừng, đi rẫy, để phòng thú dữ, phụ nữ thường đi trước với bộ ngực trần, còn nam giới đi sau mang theo giáo mác, xà gạc. Có lẽ vì ảnh hưởng của tục này mà ngày nay ở đây người vợ luôn đi trước chồng.

                                                                Phụ nữ Tây nguyên giã gạo

 Còn theo các nhà dân tộc học, tục để ngực trần có thể xuất phát từ quan niệm thẩm mỹ “tốt khoe, xấu che” và ý niệm về phồn thực, sự sinh sôi, nảy nở sung túc, tốt tươi của đồng bào thiểu số. Hình ảnh bầu vú căng tròn xuất hiện khắp nơi, tiêu biểu nhất là đôi cầu thang đực - cái trước khi bước vào nhà người Ê đê. Để làm cầu thang, người ta đẽo cong một đoạn cây gỗ để phần đầu uốn về phía trước như dáng con thuyền cưỡi sóng rồi khắc từ 5 - 7 bậc thang; đầu cầu thang khắc đôi vú và vành trăng non.

                                          Biểu tượng cặp nhũ hoa thường xuất hiện tại khắp mọi nơi.

    Mặt khác, cùng với cặp ngà voi và vành trăng non thì đôi vú (biểu tượng của chế độ mẫu hệ) trở thành mô típ quen thuộc trong nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc. Trên cột hiên, cột cái của nhà sàn cũng có những đôi vú được chạm nổi, nhô ra đến 10 cm, khá tinh tế, sinh động. Bởi theo quan niệm của người bản địa, ai được chiêm ngưỡng hoặc chạm vào sẽ gặp nhiều may mắn, hạnh phúc.

          Ngày nay, những gia đình giàu có ở Tây Nguyên vẫn xây nhà theo kiểu cổ truyền với những nhà sàn rất dài, hiên rộng, nhiều cầu thang. Có những nhà sàn của đại gia đình … dài hàng chục mét, có 3 - 4 thế hệ cùng chung sống và có từ 35 đến hơn 50 thành viên.

 Với tộc người Êđê, nhà được gọi là dài khi đánh chiêng ở đầu hồi nhà bên này thì người ở đầu hồi kia chỉ nghe tiếng một cách yếu ớt. Bốn cột chính của nhà dài, những xà ngang chính như quá giang, dầm ngang được làm bằng những loại gỗ tốt như ê răng, đinh hương, cẩm lai, dổi… chạm khắc nồi bung, nồi bảy, con rùa, kỳ đà hoặc đôi ngà voi, vành trăng non, những kỷ hà… và dĩ nhiên không thể thiếu đôi vú - biểu tượng của sự giàu có, uy thế…Rồi những chiếc núm tròn ở tâm cồng khiến ta liên tưởng đấy bầu vú mẹ cứ đến mùa lễ hội lại hòa thanh trong dàn cồng chiêng mừng lúa mới.

        Ven các dòng sông lớn như Sêrêpốk, K’Rông nô, K’Rông Ana, Đồng Nai… có thể bắt gặp những chiếc thuyền độc mộc mà trên đầu mỗi con thuyền được khắc nổi đôi ngà voi hay cặp nhũ hoa.


        Vẫn còn đó những bức tượng nhà mồ khắc hình người mẹ bụng bầu với đôi vú căng phồng khỏe khoắn.  
 Rõ ràng, dẫu có sự giao lưu rộng rãi với nhiều dân tộc khác nhưng các tộc người thiểu số Tây Nguyên vẫn còn giữ được các phong tục, tập quán tốt đẹp; đời sống tâm linh phong phú, giàu bản sắc, hồn hậu, trong sáng.

                                                                   Đàn voi Buôn Đôn tham gia lễ hội

Đây là nguồn đề tài vô tận để các văn nghệ sĩ trong và ngoài nước sáng tạo nên những tác phẩm văn học – nghệ thuật ấn tượng, có giá trị thẩm mỹ cao.


                                                                        Mẹ và con




                                                                      ảnh photo Quốc Định

                                                                         Nụ cười sơn nữ

Các dân tộc thiểu số ngày nay đã dần tiếp cận và chịu nhiều ảnh hưởng của văn hóa đô thị hiện đại , các thiếu nữ Tây nguyên cũng không nằm ngoài cái chung đó. Tại cuộc thi Hoa hậu các dân tộc năm 2011, một số người đẹp Tây nguyên đã có mặt tại vòng bán kết với vòng thi áo tắm, khá tự tin khi trình diễn vẻ đẹp hình thể gợi cảm, quyến rũ trên sân khấu. 

                                                                        Thí sinh H'Ăng Niê người dân tộc Ê đê.

                                                                 Thí sinh K'SorH'Han người dân tộc Jrai

Không biết nên vui với sự giao lưu văn hóa "bình đẳng" giữa các dân tộc, hay nên buồn cho dấu hiệu mai một của những bản sắc văn hóa đặc trưng cho từng dân tộc đã lưu truyền từ bao đời nay??? 
                         ( nguồn từ báo Tiền Phong, Blog Du lịch và internet-NPV tổng hợp)

Ảnh màu cực hiếm về miền Bắc Việt Nam trước 1975

Những tấm ảnh màu về miền Bắc trước năm 1975 do phóng viên nước ngoài thực hiện khi tác nghiệp tại Hải Phòng, Hà Nội, Thái Nguyên, Vinh, Đồng Hới… tạo cho người xem một ấn tượng khó tả với những khung cảnh mới như ngày hôm qua.                  (Nguồn Corbis, manhhai) 

Phụ nữ Đồng Hới, Quảng Bình năm 1973. Ảnh: Corbis.

Hà Nội năm 1973. Cây cầu Long Biên đang được khẩn trương xây dựng lại những nhịp bị bom Mỹ đánh sập mùa đông năm 1972. Ảnh: Corbis.

Hải Phòng tháng 3/1973. Ảnh: Corbis.

Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Hà Nội tháng 5/1969. Ảnh: Bettmann-CORBIS.

Hà Nội 12/2/1973. Trao trả 116 tù binh  Mỹ. Ảnh: Corbis.

Tù binh Mỹ được áp giải ra tại sân bay Gia Lâm. Những người này sẽ được đưa lên máy bay C-141 Starlifter để đến khu căn cứ không quân của Hoa Kỳ Clark Air Bas. Ảnh: Corbis.

Hà Nội 12/2/1973. Trao trả 116 tù binh  Mỹ. Ảnh: Corbis.

Hà Nội 12/2/1973. Trao trả 116 tù binh  Mỹ. Ảnh: Corbis.

Hà Nội 12/2/1973. Trao trả 116 tù binh  Mỹ. Ảnh: Corbis.

Phà Hòn Gai, Quảng Ninh 1973 -1974. Ảnh: Günter Mosler Photo- Werner Schulze/Corbis.

Chuyên gia Đông Đức qua giúp Bắc VN trong việc xây dựng nhà máy gang thép Thái Nguyên 1973 - 1974. Ảnh: Günter Mosler/Corbis.

Các chuyên gia Đông Đức tại một gia đình địa phương ở Thái Nguyên, 1973 - 1974. Ảnh: Günter Mosler/Corbis.

Một cậu  bé ở miền Bắc Việt Nam, 1973. Ảnh: Werner Schulze/dpa/Corbis.

Một cậu học trò nhỏ ở miền Bắc Việt Nam, 1973. Ảnh: Werner Schulze.

Một phụ nữ đang cấy với bó mạ trên tay, một vùng gần Đồng Hới, không xa so với vĩ tuyến 17 phân chia hai miền đất nước. Ảnh chụp ngày 1/3/1973 do Werner Schulze/dpa/Corbis thực hiện.


 Thanh niên cùng nhau xây dựng lại cầu đường sau vụ ném bom năm 1972 của quân đội Mỹ xuống Hà Nội. Ảnh chụp năm 1973. Nguồn: Corbis.manhhai


 Phố Khâm Thiên năm 1973. Ảnh: Corbis.


 Một nhóm người đứng trên đống đổ nát của một ngôi nhà trong khu phố Khâm Thiên sau vụ tấn công của Mỹ năm 1972. Ảnh chụp năm 1973. Nguồn: Corbis.


 Những đứa trẻ trong một khu nghèo ở phố Khâm Thiên. Tháng 3/1973. Ảnh: Werner Schulze/Corbis.


 Khu phố Khâm Thiên, 1973. Ảnh: Corbis.


 Hải Phòng 1973. Ảnh: Corbis.


 Đường phố Hà Nội năm 1973. Ảnh: Corbis.


 Đường phố Hà Nội năm 1973. Ảnh: Corbis.


 Một gia đình tại làng Nghi Tàm, Hà Nội năm 1973. Ảnh: Corbis.


 Làng hoa Nghi Tàm, Hà Nội 1973.Ảnh: Corbis.


 Một quả tên lửa chưa qua sử dụng được để ven đường, đoạn thuộc quốc lộ 1 năm 1973. Ảnh: Corbis.


Thanh niên Việt Nam đi xe đạp trên đường quốc lộ 1, bên đường là một quả tên lửa chưa qua sử dụng. Ảnh chụp năm 1973. Nguồn: Corbis.

Hình ảnh người dân ở phía đông nam Đồng Hới đang dắt xe đạp sau khi đi phà qua bên này sông. Ảnh chụp ngày 1/3/1973 của Werner Schulze/dpa/Corbis

Một gia đình trong đống đổ nát ở thành phố cảng Hải Phòng. Ảnh chụp 3/1973 của Werner Schulze-dpa-Corbis

Căn nhà của gia đình người dân Hải Phòng bị phá hủy hoàn toàn năm 1973. Người chồng đang bào lại những mảnh gỗ có thể dùng lại được.  Ảnh: Werner Schulze-dpa-Corbis.

Những phụ nữ này đang làm công việc nối lại một cây cầu bị bom Mỹ phá hủy gần quốc lộ 1 đoạn thuộc địa phận Hà Nội, miền Bắc Việt Nam, 1973. Ảnh: Werner Schulze.

Những xúc lụa mới dệt đang được phơi trên những rào gỗ dọc đường đi trong một làng quê của tỉnh Nam Hà (cũ), 1973. Ảnh: Werner Schulze-dpa-Corbis

Những người phụ nữ đội nón lá đang tham gia tát nước vào ruộng, một hình thức chuyên canh nông nghiệp truyền thống ở Việt Nam. Ảnh chụp tại tỉnh Nam Hà (cũ) năm 1973 của Werner Schulze-dpa-Corbis.

Vinh (3/1973), hai người đàn ông chở những cây gỗ trên chiếc xe đạp cải tiến, thanh niên đi trước thì gánh trên vai ở quốc lộ 1. Ảnh: Werner Schulze-dpa-Corbis

Vinh, Việt Nam 1973. Ảnh: Werner Schulze-dpa-Corbis.


Một bộ đội trên một chuyến phà gần thị xã Vinh, tháng 3/1973. Ảnh: Werner Schulze-dpa-Corbis.


 Những đứa trẻ chăn trâu trên một đoạn đường thuốc quốc lộ 1 gần thị xã Vinh (Nghệ An) năm 1973. Ảnh: Werner Schulze-dpa-Corbis.



 Xe đạp là phương tiện chuyên chở cũng như phương tiện di chuyển chính của người dân miền Bắc Việt Nam, cũng như người dân khu phố Khâm Thiên ở thủ đô Hà Nội, tháng 3/1973. (Ảnh: Werner Schulze/dpa/Corbis)


 Khu phố Khâm Thiên sau đêm bị máy bay B52 của Mỹ oanh tạc 1 năm trước. Người dân nơi đây đang dựng lại con phố làm nên lịch sử của thành phố. (Ảnh chụp năm 1973)


 Một người đàn ông chân trần, đầu đội nón lá đang vận chuyển những cây gỗ trên chiếc xe đạp của mình gần thị xã Vinh, tháng 3/1973. (Ảnh: Werner Schulze/dpa/Corbis)


 Trẻ em Hà Nội, 1973



 Các em nhỏ học sinh Hà Nội với khăn quàng đỏ trên vai, một biểu tượng của Đoàn thanh niên ở những nước CNXH. (Ảnh chụp năm 1973)


 Hà Nội năm 1973, các nữ dân quân đang san lấp hố bom cạnh một đường ray tàu gần khu vực Hà Nội


 116 tù binh Mỹ gồm phi công và binh lính được trao trả cho phía Mỹ vào ngày 12/2/1973.




 Dân quân Hà Nội đang sửa chữa lại đường sá, cầu cống... bị bom đạn của Mỹ phá hoại. (Ảnh chụp năm 1973)



Các tù binh được trao trả chào Đại tá A.J. Lynn ngày 12/2/1973. (Ảnh: Bettmann/CORBIS)

 Một phụ nữ miền Bắc Việt Nam đầu đội nón lá đang tát nước từ mương vào ruộng. Ảnh chụp tại tỉnh Nam Hà (cũ) 1973. Ảnh: Werner Schulze/dpa/Corbis



 Cô giáo dạy trẻ tại một lớp mẫu giáo ở miền Bắc Việt Nam, 1973. Ảnh: Werner Schulze/dpa/Corbis.



 Cầu Hàm Rồng qua sông Mã, Thanh Hóa 1973 đã bị đánh sập sau một trận ném bom của không quân Mỹ gần quốc lộ 1. Ảnh: Werner Schulze/dpa/Corbis.



 Bên kia sông Thạch Hãn, tháng 7-1973.  Ảnh: Corbis.



 Trẻ em chơi bập bênh trong một nhà trẻ gần Hà Nội, 1973. Ảnh: Werner Schulze/dpa/Corbis.



 Nữ dân quân Hà Nội, 1972. Ảnh: Corbis.



 Hà Nội 1972 - Trụ sở Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, thời Pháp thuộc có tên là Ngân hàng Đông Dương. Ảnh: Ishikawa Bunyo.



 Chợ gạo tại một làng quê ở miền Bắc Việt Nam năm 1973. Ảnh: Corbis.



 Hà Nội 1972.



 Hà Nội 1972 - Hố bom trong sân bệnh viện Bạch Mai.



 Hà Nội 1972.




 Hà Nội 1973 - Cầu Long Biên trong thời gian sửa chữa.



 Hà Nội 1972 - Sản xuất hầm trú ẩn cá nhân.



 Một khu chợ trong trung tâm Hà Nội, 1972.



Hà Nội 1973 - công nhân sửa chữa cầu Long Biên. Ảnh: Werner Schulze/dpa/Corbis